भाडेकरूंचे हक्क (Tenant Rights): Property Update : नमस्कार मित्रानो
भारतामध्ये घर भाड्याने घेणे ही केवळ एक व्यवहारिक गोष्ट नसून, ती कायद्याने ठरवलेली एक महत्त्वपूर्ण प्रक्रिया आहे.
केंद्र सरकारने लागू केलेल्या “आदर्श भाडेकरार अधिनियम 2021 (Model Tenancy Act, 2021)” मुळे भाडेकरूंचे हक्क अधिक मजबूत झाले आहेत. चला तर जाणून घेऊया — घर भाड्याने घेताना भाडेकरू आणि घरमालक यांच्यात कोणते नियम आणि जबाबदाऱ्या लागू होतात.
घरातून जबरदस्तीने काढून टाकण्यापासून संरक्षण. Property Update
घरमालकाला भाडेकरूला मनमानीपणे घराबाहेर काढण्याचा अधिकार नाही. तो फक्त ठराविक आणि कायदेशीर कारणास्तवच तसे करू शकतो. खालील कारणांवरच भाडेकरूला घर रिकामे करण्यास सांगितले जाऊ शकते —
- सलग दोन महिने भाडे न भरणे.
- घराचा अयोग्य किंवा बेकायदेशीर वापर करणे.
- करारातील अटींचे उल्लंघन करणे.
- किंवा घरमालकाला स्वतःच्या वास्तव्यासाठी घराची गरज भासणे
आधी सूचना देण्याचा अधिकार.
भाडेकरूला घर रिकामे करण्यापूर्वी घरमालकाने लेखी सूचना देणे आवश्यक आहे. ही सूचना किती दिवस आधी द्यायची हे भाडेकरारात स्पष्टपणे नमूद असावे.
भाडेकरूला जबरदस्तीने घराबाहेर काढणे हा गुन्हा ठरू शकतो, जोपर्यंत कोर्टाचा आदेश किंवा भाडे प्राधिकरणाचा निर्णय नसेल.
ठेव रक्कम (Deposit) आणि भाडेवाढीचे नियम
- ‘आदर्श भाडेकरार अधिनियम 2021’नुसार —
- घर रिकामे केल्यानंतर घरमालकाने वैध कपात (उदा. नुकसान भरपाई) केल्यानंतर ठेव रक्कम वेळेत परत करणे आवश्यक आहे.
- भाडेवाढ फक्त करारातील अटींनुसारच केली जाऊ शकते.
- भाडेवाढ करण्यापूर्वी किमान तीन महिन्यांची लेखी सूचना देणे बंधनकारक आहे.
गोपनीयतेचा अधिकार (Right to Privacy)
भाडेकरूला आपल्या घरात शांततेने आणि सुरक्षितपणे राहण्याचा पूर्ण अधिकार आहे.
घरमालकाने भाडेकरूच्या परवानगीशिवाय घरात प्रवेश करू नये. केवळ आपत्कालीन परिस्थितीतच हे शक्य आहे. Property Update
अन्यथा, घरात प्रवेश करण्यापूर्वी किमान 24 तास आधी सूचना देणे आवश्यक आहे, आणि प्रवेशाची वेळ सकाळी 7 ते रात्री 8 वाजेपर्यंतच असावी.
👉 घरमालकाला पाणी, वीज किंवा स्वच्छतेसारख्या आवश्यक सेवांचा पुरवठा थांबविण्याचा अधिकार नाही — अगदी भाडे विषयक वाद सुरु असला तरीही.
दुरुस्ती आणि देखभाल जबाबदारी. Property Update
घरातील मोठ्या प्रमाणावर होणाऱ्या दुरुस्तीची जबाबदारी घरमालकाची असते.
जर घरमालकाने दुरुस्ती करण्यास दुर्लक्ष केले, तर काही प्रकरणांमध्ये भाडेकरू स्वतः दुरुस्ती करून त्याचा खर्च भाड्यातून वजा करू शकतो.
लेखी आणि नोंदणीकृत कराराचे महत्त्व
भविष्यात कोणताही वाद होऊ नये यासाठी नोंदणीकृत भाडेकरार असणे अत्यावश्यक आहे.
या करारामुळे दोन्ही पक्षांचे हक्क आणि जबाबदाऱ्या स्पष्ट राहतात.
तसेच, भारतातील प्रत्येक राज्याचे स्वतःचे भाडे कायदे असल्याने, आपल्या राज्यातील नियम नीट समजून घेणे अत्यंत आवश्यक आहे.
भाडेकरूंसाठी काही महत्त्वाच्या टिप्स: Property Update
भाडेकरार करताना सर्व अटी नीट वाचा.
ठेव रक्कम, भाडे वाढीचा कालावधी, आणि सूचना कालावधी स्पष्टपणे नमूद करा.
सर्व व्यवहार आणि करार लेखी स्वरूपातच ठेवा.